تاریخچه سیزده بدر

در باورهای مردم ایران باستان کیومرث آغاز آفرینش است.طبق آنچه ابوریحان بیرونی در کتاب آثار الباقیه گفته است : مشیه و مشیانه که پسر و دختر دوقلوی کیومرث بودند روز سیزده فروردین به وسیله گره زدن دو شاخه با هم ازدواج کردند.

 

و امروز هم دختران و پسران دم بخت برای به همین منظورنیت می کنند و سبزه گره می زنند....

اما باید آگاه باشیم که در هیچ جایی نوشته نشده که سیزدهمین روز فروردین نحس است. مثلا در صفحهً 266 آثارالباقیه جدولی برای سعد و نحس بودن روزها آورده شده که در آن روز سیزده نوروز که متعلق به ایزد تیشتر است کلمه سعد آمده است.عده ای معتقدند که چون در اسلام عدد 13 نحس است ایرانیان پس از گرویدن به اسلام این روز را نحس دانسته اند !

عبدالله مستوفی در کتاب «شرح زندگانی من» چگونگی انجام این مراسم در دورهٔ قاجار را با ذکر جزئیات شرح داده‌است. ادوارد یاکوب پولاک هم که شناخت کاملی از این جشن نداشته است در مورد مراسم سیزده‌به‌در چنین می‌نویسد:

سرانجام روز سیزدهم، یعنی آخرین روز عید فرا می‌رسد. مطابق با یک رسم کهن گویا تمام خانه‌ها در چنین روزی معروض خطر ویرانی هستند. به همین دلیل همه از دروازهٔ شهر خارج می‌شوند و به باغ‌ها روی می‌آورند!!

دکتر فریدون جنیدی می گوید : « سبزه ای که برای خوان نوروزی سبز می کردند و تا روز سیزدهم خرم می ماند را در این روز که تیشتر نام داشت و برای سپاس از تیشتر ایزد که آب را به جهانیان نثار می کند به آبهای روان نثار می کردند.»

در جائی دیگر آمده ......

جمشید شاه پیشدادی روز سیزده نوروز را در صحرای سبز و خرم خیمه و خرگاه بر پا می کند و بارعام می دهد و چندین سال متوالی این کار را انجام می دهد که در نتیجه این مراسم در ایران زمین به صورت سنت و آیین درمی آید و ایرانیان از آن پس سیزده بدر را بیرون ازخانه در کنار چشمه سارها و دامن طبیعت برگزار می کردند اما برای بررسی دیرینگی جشن سیزده به در از روی منابع مکتوب ، تمامی منابع مربوط به دوران قاجار می باشند و گزارش به برگزاری سیزده به در در فروردین یا صفر داده اند ، از همین رو برخی پژوهشگران پنداشته اند که این جشن بیش از یکی دو سده دیرینگی ندارد اما با دقت بیشتر در می یابیم که شواهدی برای دیرینگی این جشن وجود دارد دکتر غیاث آبادی پژوهشگرتاریخ وفرهنگ ایران باستان و باستان ستاره شناس در این باره به گسترش بسیار، تنوع و گوناگونی شیوه های برگزاری این جشن اشاره می کند که بر پایه ی قواعد مردم شناسی و فرهنگ عامه ، هر چقدر دامنه ی گسترش باوری فراخ تر و شیوه های برگزاری آن متفاوت تر باشد ، نشان دهنده ی دیرینگی بیشتر آن است.

همچنین مراسم مشابه ای که به موجب کتیبه های سومری و بابلی از آن آگاهی داریم، آیین های سال نو در سومر با نام « زگموگ » و در بابل با نام « آکیتو» دوازده روز به درازا می کشیده و در روز سیزدهم جشنی در آغوش طبیعت برگزار می شده. بدین ترتیب تصور می شود که سیزده بدر دارای سابقه ای دست کم چهار هزار ساله است.